२५ असार २०७१, बुधबार ०७:५६ बुधवार साप्ताहिक, नयाँबानेश्वर, काठमाण्डौं

एमालेको नवौ महाधिवेशन र युवा सरोकार

राजेन्द्र राई
ठाकुर गैरे
एमालेका तत्कालीन महासचिव मदन भण्डारिले भन्नुभएको थियो सिद्धान्तका लागि जीवन होइन, जीवनका लागि सिद्धान्त हुनुपर्छ ।’ विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलनमा देखिएको एकांकी र प्राचीन मान्यतालाई विस्थापित गर्दै देश, काल र परिस्थिति अनुसार नेपालमा जनताको बहुदलीय जनवाद स्थापित गर्ने श्रेय पनि भण्डारीलाई नै जान्छ । नेपालमा भएको जबजकोे सिर्जनशील प्रयोग विश्व विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलनकै लागि मार्गदर्शन बन्न पुगेको छ । यही गर्वका साथ हामी एमालेको आसन्न नवौ“ महाधिवेशनको संघारमा उभिएका छौं । महाधिवेशनले विगत र वर्तमान अवस्थाको समीक्षा गर्नुका अतिरिक्त भोलिका दिनमा पार्टीले चाल्ने कदमका विषयमा समेत दिशानिर्देश गर्ने नै छ । देश, विदेशमा रहेका तमाम युवायुवतीहरूमा एमालेको आगामी महाधिवेशनले के महŒव राख्छ भन्ने सन्दर्भमा यो लेख सम्बन्धित रहेको छ ।
तथ्यांकगत रूपमा हेर्दा नेपालका करिब ३० लाख युवायुवती तेस्रो मुलुकमा रोजगारीका लागि गएको देखिन्छ । दैनिक रूपमा श्रमका लागि विदेश जाने युवायुवतीको संख्या करिब १५०० को संख्यामा रहेको छ । २००४ सालदेखि ०६२÷६३ सालको शान्तिपूर्ण जनक्रान्तिसम्म आइपुग्दा राजनीतिक अधिकारको लडाइमा सहादात प्राप्त गर्ने युवायुवतीको संख्या पनि हजारौंमा रहेको छ । उच्च शिक्षाका लागि बिदेसिने युवायुवतीको संख्या पनि कम छैन । दक्ष युवायुवती पनि विदेश पलाएन भइरहेका छन् । समस्याको दृष्टिकोणबाट हेर्दा समृद्ध नेपालको चित्र निकै धमिलो देखिन्छ । यिनै समस्याहरूको बीचमा एमालेको नवौ“ महाधिवेशनले आसा र उज्यालोको बत्ति बाल्दैछ ।
विसं ००६ सालमा स्थापना भएको नेकपा मालेले ०४७ सालसम्म निरन्तर राजनीतिक लडाइ“मा नै आफ्नो समय बिताउन पुग्यो । ०४७ सालको परिवर्तनपश्चात समृद्ध नेपालको निर्माण हुन सकेन । राजनीतिक संकीर्ण संस्कार, कुशासन र राजसंस्थास“गको नियमित टकरावले नेपालले अपेक्षाकृत विकासको मार्ग अवलम्बन गर्न पाएन । ०६२÷६३ को आन्दोलनले पूर्ण रूपमा सार्वभौमसत्ता नेपाली जनतामा हस्तान्तरण ग¥यो । पूर्ण राजनीतिक अधिकार प्राप्तिपछि समृद्ध नेपालको निर्माण गर्ने दायित्व युवा पुस्तामा आएको छ । देशको प्रमुख राजनीतिक शक्तिका हिसाबले नेकपा (एमाले)को नवौ“ महाधिवेशनले समृद्ध नेपाल बनाउने मार्गचित्रमा लाग्नका लागि पार्टीलाई दिशानिर्देश गर्दैछ । समाधान बोक्ने दृष्टिकोण एमालेको नवांै महाधिवेशनले सञ्चार गर्दैछ ।
एमालेको नौमहिने सरकारले समृद्ध नेपाल बनाउने अभियानलाई आम मनोविज्ञानको रूपमा विकास गरेकै थियो, तथापि सरकारविरुद्ध अविश्वासको प्रस्ताव आउने वातावरण सिर्जना गरियो । तत्कालीन मनमोहन अधिकारीको सरकार विरुद्धमा आउने अविश्वासको प्रस्तावलाई सामना गरेरै गएको भए सरकार छोड्नुपर्दा पनि जनताको मनोविज्ञानमा एमाले कमजोर हुने थिएन । प्रधानमन्त्रीको विशेषाधिकारलाइ नेपालको सर्वोच्च अदालतले बन्देज लगाएको कारण पनि समृद्ध नेपाल बनाउने हाम्रो अभियानलाई गम्भिर धक्का लाग्यो । आज हामी विगतमा अल्झन चाहन्नौ । विगतलाई क्षमा दिन चाहान्छौं तर विगतलाई भुल्न चाहन्नांै । नेकपा (एमाले)को विभाजन, सरकार सञ्चालनमा हामीले देखाएको कमजोरी जस्ता विषयलाई हाम्रो पार्टीले साहित्य समीक्षाको रूपमा ग्रहण गर्दै अगाडि बढ्न चाहन्छ । समृद्ध नेपालको मार्गचित्रमा अगाडि बढ्नका लागि हामीले नीतिगत रूपमा केही निचोडमा पुग्न आवश्यक थियो । हाम्रो पार्टीको केन्द्रीय कमिटी नीतिगत सवालमा स्पष्ट भएको छ ।
के हो त नीति ?
हाम्रो पार्टीको आठौं महाधिवेशनमा पनि फरक मतको रूपमा प्रस्तुत भएकोे नेपाल अर्धऔपनिवेशिक र अर्धसामन्ती मुलुक रहेन भन्ने मत नवौ“ महाधिवेशनसम्म आइपुग्दा पार्टीको मूल दस्तावेज बनेको छ । हाम्रो पार्टीले वर्तमान नेपाली समाज पु“जीवादको चरणमा प्रवेश गरेको समेत निचोड निकालेको छ । भोलिको कार्यदिशा राष्ट्रिय पु“जीको विकास गर्दै समाजवादमा पुग्ने लक्ष्यलाई पनि हाम्रो पार्टीले आत्मसात् गरिसकेको छ । यसर्थ, अबको राजनीति राजनीतिक अधिकारको मुद्दामा मात्र केन्द्रित नभएर विकास र समृद्धिको एजेन्डामा बढी मात्रामा केन्द्रित भएको छ । यही नीतिका साथ हामीले नवौ“ महाधिवेशन सम्पन्न गर्न गइरहेका छांै । विकास र समृद्धिमा केन्द्रित अबको राजनीतिक कार्यदिशालाई आशा र उज्यालोको बत्ती बनाउ“दै युवा सरोकारका मुद्दामा हामी स्पष्ट मार्गचित्रका साथ आउ“दैछौ“ । मार्गचित्रलाई अवलम्बन गर्न सक्ने नेतृत्वले नै भोलिको कार्यदिशालाई अगाडि बढाउने भएकाले नेतृत्वको मूल्यांकन पनि हुन जरुरी छ ।

प्रतिस्पर्धामा विचार समुह
हाम्रो पार्टीको आसन्न महाधिवेशनमा स्पष्ट रूपमै दुईवटा विचार समूह नेतृत्वका लागि प्रतिस्पर्धामा रहेका छांै । एउटै पार्टी भएको कारणले फरक–फरक विचार समूहको निर्माण भन्दा पनि एउटै मञ्चबाट फरक–फरक विचारलाई पार्टी कार्यकर्तासम्म पु¥याउने माध्यम हामीले प्रयोग गरेको भए हामीले राजनीतिक संस्कारलाई माथि उठाउन सक्थ्यांै । अलग–अलग विचार समूहको रूपमा देशैभरि अलग–अलग रूपमा कार्यक्रमहरू सम्पन्न भए । यो परिदृश्यमा पार्टीका कुनै पनि नेताको कद चुलिएको र पार्टीका कार्यकर्ताको मनोबल माथि उठेको छैन । तथापि, हामी प्रतिस्पर्धाको नजिकै आइपुगेका छौं । २१आंै शताब्दीमा हामीले अमेरिकी राष्ट्रपतिका प्रतिस्पर्धी बाराक ओबामा र हिलारी रोदम क्लिन्टनको प्रतिस्पर्धालाई भने नजिकैबाट नियालेका छांै । हामीले नेतृत्वका सम्बन्धमा सकारात्मक प्रतिस्पर्धालाई विचार र सिद्धान्तको जगमा उभ्याउन सकेको भए नेपालको राजनीतिक इतिहासमा एउटा नौलो प्रयोग हुने थियो । जान्दाजान्दै र ठान्दाठान्दै पनि हामीले यो अभ्यासलाई आत्मसात् गर्न सकेनांै । भोलिका लागि यो घटनाले पनि हाम्रो पार्टीलाई थप परिपक्व बनाउन भने अवश्य सहयोग पु¥याउने नै छ ।
वर्तमान नेपाली समाजको विश्लेषणलाई अध्यक्षको प्रत्यासी नेपालले अगुवाइ गरेको विषयलाई सम्मान गर्र्र्नै पर्दछ । सुरुआतको समयमा फरक विचारको अगुवाइ गर्ने अध्यक्षका प्रत्यासी ओली विचार समूहको एकमतले पनि यो विचारलाई केन्द्रीय समितिले अनुमोदन गरिसकेको छ । विचारका हिसाबले एमालेको नवौं महाधिवेशनका एजेन्डालाई नेपाल विचार समूहले नेतृत्व गरेको कुराको तथ्य बाहिर आउनै पर्दछ ।
समृद्ध नेपालको निर्माणका लागि वर्तमान नेपाली समाजको सही विश्लेषण नगरी भावी कार्ययोजनाहरू सही रूपमा प्रयोग गर्न सकि“दैन । विचारलाई पूर्ण रूपमा आत्मसात् गरेको नेतृत्वले नै व्यवहारलाई सही रूपमा अगाडि बढाउन सक्दछ । विसं ००७ देखि ०६२÷६३ सम्मका आन्दोलनलाई हेर्दा राजनीतिक दलका प्रमुख प्रतिस्पर्धी शक्ति राणा र राजा अर्थात् परम्परागत शक्ति नै थिए । जनतालाई परम्परागत शक्तिका विरुद्धमा उतार्न सक्नुलाई तत्कालीन समयमा नेतृत्वको प्रमुख गुणको रूपमा मूल्यांकन गर्नुपर्ने अवस्था थियो । आज परम्परागत शक्तिको उन्मूलन भएको छ । राजनीतिक दलहरूका लागि आलोचना गरेर राजनीतिक लाभ लिने समय अब रहेन । राजनीतिक आन्दोलनमा सहादत प्राप्त गरेका युवायुवती, विदेशमा श्रम बेच्न बाध्य युवा युवतीलाई देश विकासको मूलधारमा अवसरको ढोका खोल्दै डो¥याउन सक्नु आजको राजनीतिक नेतृत्वको मूल्यांकन गर्ने आधार हो । ‘टेक्ने लौरो र समाउने हा“गो’ हामीले युवाहरूलाई दिन सक्यौं भने विदेशी भूमिमा पसिना बगाउ“दै कफिनमा बन्द भएर नेपाल फर्कन पर्ने अवस्थाको हामीले अन्त्य गर्न सक्छौं । त्यसका लागि हामीले आलोचनात्मक राजनीतिभन्दा सिर्जनशील राजनीति, संस्कारयुक्त राजनीति, सुशासनलाई जोड दिने राजनीति, विकासका एजेन्डामा प्रतिस्पर्धा गर्ने राजनीतिको विकास गर्न आवश्यक छ ।
हामीले हिजो विश्वविद्यालयलाई पनि राजनीतिक अधिकार प्राप्तिका लागि मोर्चाको रूपमा प्रयोग ग¥यांै । आज समाज परिवर्तन भएको छ । विश्वविद्यालयलाई अब विश्वबजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्ने केन्द्रको रूपमा विकास गर्नुपर्छ । यसले गर्दा उच्च शिक्षाका लागि बर्सेनि बाहिरिएको अर्बौ रुपिया“ राज्यमै रोक्न सकिन्छ ।
आजको राजनीतिको प्रमुख कार्यभार समृद्ध नेपालको निर्माण गर्नु नै हो । त्यसका लागि हरेक राजनीतिक दलमा पारदर्शी नेतृत्व हुन आवश्यक छ । आम मनोविज्ञानले नेतृत्वको पारदर्शितामा प्रश्न उठायो भने हामीले देखेको समृद्ध नेपाल बनाउने अभियानमा समेत धक्का लाग्नेछ । हामीले सबै कुराको विचार गरेरै माधव नेपालको नेतृत्वलाई अगाडि बढाएका छांै । नीतिको नेतृत्व, नेतृत्वको क्रियाशिलता र पारदर्शिता तुलनात्मक रूपमा माधवकुमार नेपालमा बढी भएको तथ्य विदितै छ । आम मनोविज्ञानले समेत माधवकुमार नेपालको सन्तुलनकारी भूमिका र पारदर्शी जीवनशैलीलाई समर्थन गर्नुले पनि एमालेको कद माथि नै उठाएको छ । विकास र समृद्धिको एजेन्डामा राजनीतिलाई जोड्नु आजको आवश्यकता हो । यी सबै एजेन्डाका लागि गतिशील नेतृत्व, नीतिलाई आत्मसात् गर्ने नेतृत्व आजको आवश्यकता भएकाले माधव नेपालको नेतृत्वलाई हामीले अगाडि बढाएका छौं । नवांै महाधिवेशनले समृद्ध नेपालको मार्गचित्र कोरेर अगाडि बढ्दै छ । अ“ध्यारोमा एमालेको नवौं महाधिवेशन समृद्ध नेपालको मैनबत्ती बालेर अगाडि आउ“दैछ । समस्या समाधानको दृष्टिकोण बोकेर आउ“दैछ । यसर्थ, एमालेको नवांै महाधिवेशन देश विदेशमा रहेका सम्पूर्ण नेपाली विशेष गरी युवा पुस्ताका लागि चासो र सरोकारको विषय बन्नुपर्छ ।