८ आश्विन २०७७, बिहीबार ०५:०७ बुधवार साप्ताहिक, नयाँबानेश्वर, काठमाण्डौं

पाँच दशकको नालीबेली

जुनसुकै क्षेत्रमा स्थापित मानिस किन नहुन्, हरेकले जीवन–यात्राका क्रममा आ–आफ्ना पृथक अनुभव र अनुभूतिहरू साँचेका हुन्छन् । कतिपयले आफ्ना अनुभव अरुलाई बाँड्न रुचि देखाउँछन् भने कतिपय अनिच्छुक हुन्छन् । इन्जिनियरिङ विषय अध्ययन गरेका र सोही क्षेत्रमा भिजेका गणेशराज वस्तीले भने जीवनका तीता–मीठा यादहरूलाई ‘संघर्ष’ नामक पुस्तकमा समेटेका छन् । उनले आफ्ना बाल्यकालीन दिनहरूदेखि अध्ययनका क्रममा देश–देशान्तरसम्म पुग्दाका अनेक स्मरणहरूलाई अरुसामु बाँडचुँड गर्न चाहेका छन् ।
गोरखा सिरान्चोकको एक सामान्य किसान परिवारमा जन्मिएका वस्तीले प्रारम्भिक शिक्षा गाउँकै विद्यालयमा पूरा गरे । पछि भने अध्ययन गर्न झरे, मधेस अर्थात् नवलपरासीको प्रगतिनगरमा । प्रगतिनगरकै एउटा विद्यालयबाट एसएलसी उत्तीर्ण गरेका उनले कक्षा १० मा पढ्दाताका शैक्षिक भ्रमणका क्रममा काठमाडौं देखेका÷टेकेका थिए । त्यो बेलालाई उनले सम्झिँदै लेखेका छन्, ‘काठमाडौंमा स्वयम्भू, बुढानीलकण्ठ, पशुपति, महाबौद्ध, भक्तपुर सबै ठाउँमा गयौं, त्यस भ्रमणका बेला । त्यतिखेर स्ववियुको चुनाव रहेछ । कीर्तिपुरतिर माइक घन्काएर विशाल–विशाल सभा र भाषण भइरहेको देखिन्थ्यो, जुन मलाई याद छ । केही समय रोकिएर हामीले कीर्तिपुरमा भाषण पनि सुन्यौं । भाषण निकै कडा, चर्कोचर्को स्वरमा गरेका थिए ।’
पूर्ववर्ती समयमा आफूसँग जोडिन आइपुगेका केही पात्रहरूलाई पनि उनले सम्झिएका छन् । त्यसमध्ये एउटा पात्र हुन्– पूर्णे । पूर्णेको प्रसंग उप्काएसँगै उनले विद्यालयकालीन समयमा आफूले गरेका खेलकुदलगायत अरू गतिविधिहरूलाई पनि उल्लेख गरेका छन् । साथै, प्राथमिक तहदेखि माध्यमिक तहसम्म आफूलाई अध्यापन गराएका शिक्षकहरूका नाम र उनीहरूका शारीरिक बनावट, स्वभाव र शैली पनि सम्झिएका छन् ।
२०४१ सालको तिहारपछि ओभरसियर पढ्ने उद्देश्यले काठमाडौं आएका वस्तीले काठमाडौं–बसाइका क्रममा झेलेका संघर्षका कथाहरू निकै पठनीय छन् । गाउँबाट उच्च अध्ययन गर्ने हेतुले काठमाडौं आएकाहरूले कति हन्डर खानुपर्छ, केकस्ता आर्थिक समस्याहरूसँग जुध्नुपर्छ, त्यसका हरेक घटनालाई उनले मिहिन रूपले शब्दबद्ध गरेका छन् । तर, यूएमएनबाट पाएको छात्रवृत्ति र ट्युसन पढाउँदा प्राप्त रकमले उनले काठमाडौं–बसाइ र अध्ययनलाई केही सहज भने तुल्याए । काठमाडौं–कथालाई उनले यसरी उतारेका छन्, ‘सुरु–सुरुमा पैसाको पनि अभाव, पुस्तकहरू किन्न नसक्नु, क्याम्पसको कोर्स धेरै, ट्युसन पढाउन जानुपर्ने, अंग्रेजी भाषामा पढ्नुपर्ने, विद्यालय र क्याम्पसका पढाइबीच ठूलो भिन्नता हुनु आदि कारणले गर्दा मेरा पढाइले ठोस गति लिन सकेको थिएन । कुनै उद्देश्य नलिई पढ्दै जाँदा जेजे हुन्छ, होस भन्ने मानसिकताले मेरो पढाइ चलिरहेको थियो ।’
इन्जिनियरिङ अध्ययन संस्थान, पुल्चोकबाट सन् १९९२ मा बिई (सिभिल) उत्तीर्ण गरेपछि जागिरको खोजीमा जुटेका उनले स्थानीय विकास मन्त्रालयमा जागिर पाए र त्यसअन्तर्गत जिल्ला विकास समिति म्याग्दीमा कार्यरत भएर काम गर्न थाले । लामो समयसम्म स्थानीय विकास मन्त्रालयअन्तर्गतका विभिन्न परियोजना, कार्यालयहरूमा आफ्नो इन्जिनियरिङ ज्ञान र कुशलता बाँड्दै आएका वस्तीले मूलतः यो पुस्तकमा बाल्यकालदेखि सहसचिव हुँदासम्मका प्रसंगहरूलाई उप्काएका छन् ।
जीवनका उकाली–ओरालीहरू पार गर्दा संघर्षका अनेक देउराली, भन्ज्याङ, कुइँनेटा र गल्छेडाहरूसँग साक्षात्कार गर्नुपर्छ । कतै दुःख र पीडाका थाकहरू भेटिन्छन् भने कतै सुखद क्षण र संयोगहरू प्राप्त हुन्छन् । तसर्थ, वस्तीको ‘संघर्ष’ मा उनको पाँच दशकभन्दा लामो जीवन–यात्राको नालीबेली भेट्टाउन सकिन्छ ।
कृति ः संघर्ष
विधा ः संस्मरण
लेखक ः गणेशराज वस्ती
प्रकाशक ः गीता वस्ती
पृष्ठ ः २१६
मूल्य ः ४५५।–