८ पुष २०७७, बुधबार ०४:३८ बुधवार साप्ताहिक, नयाँबानेश्वर, काठमाण्डौं

नारी उत्पीडनको वरिपरि

जबदेखि साहित्य लेख्न थालियो, त्यही समयदेखि नै तीनवटा पक्ष लेखनको केन्द्रमा रहँदै आए । ती थिए– प्रेम, प्रकृति र मानव जीवन । चाहे लियो टाल्सटायको बृहत् ‘युद्ध र शान्ति’ जस्ता उपन्यास होस् वा सय–डेढ सय शब्दका लघुकथा । सबैका केन्द्रमा यिनै तीन विषय नै रहँदै आए । नेपाली लघुकथा लेखनमा सक्रिय रहँदै आएकी ममता मृदुलले पनि यी तीन विषयलाई छुटाउने प्रश्नै रहेन । उनको नवीन लघुकथा–कृति ‘सेलाएको सयपत्री’ मा मानव जीवनका कथाहरूका बाहुल्य छन् ।
हामी बाँचिरहेको समाजमा सदियौंदेखि नारीहरू उत्पीडन, शोषण र हिंसाको सिकार बन्दै आएका छन् । नारीमुक्तिका लागि अनेक प्रयत्न र भाषणबाजीहरू भए पनि उत्पीडनका कथाहरू अझै समाप्त भएका छैनन् । अझ, नारी वर्गले यौन उत्पीडन र प्रताडनाका अनेक अध्यायहरू छिचोल्नुपरिरहेको छ । ‘प्रभा’ नारी यौन–शोषणलाई केन्द्रमा राखेर लेखिएको लघु–सिर्जना हो । प्रलोभन र गुलिया सपनाको माखेसाङ्लोमा बेरिएर नेपाली समाजमा अनेक प्रभाहरूले बाँच्नु परिरहेका छन् ।
नेपाली समाज जातीय विभेद र कट्टरताको आहालमा जसरी डुब्दै आइरहेको छ, धार्मिक कट्टरताका हिसाबले पनि समाज त्यही तहसम्म डुबेको छ । ‘मित्रता’ ले हिन्दु र मुस्लिम धर्ममा आस्था राख्ने दुई मित्रहरूबीच पैदा भएको कट्टरतालाई इंगित गर्न खोजेको छ । धार्मिक आस्था र कट्टरताको सामु वर्षौंदेखिको मित्रताका तासको महलझैँ क्षणभरमा नै ढल्न पुग्छ भन्ने गहन अर्थबोध बोकेको छ, यो लघुकथाले ।
‘विश्वास’ मा भने छोरा र छोरीबीच गरिने विभेदको विदु्रप स्केच उतारिएको छ । छोरी जन्मिँदा बेखुसी हुने र छोरा जन्मिँदा खुसी हुने नेपाली समाजको चरित्रलाई उदाङ्गो पारिएको छ । नेपालीमा एउटा उखान छ– जो होचो, उसकै मुखमा घोचो । ‘सजाय’ कथाले यही उखानलाई चरितार्थ गर्छ । चोरको आरोपमा सजाय पाएका निर्दोष रामप्रितको व्यथा अंकित छ, यो कथामा ।
‘समाचार’ भने अभाव, गरिबी र पीडा झेलेर बाँचेका नारीहरूको कथा हो । भोकले रन्थनिएका आफ्ना सन्तानको भोक टार्न प्रयत्न गर्दा तिनै सन्तान गुमाउनुपरेकी महिलाको व्यथालाई केन्द्रमा राखिएको छ । मानिसहरू किन आत्महत्या गर्छन् ? त्यसमा गरिबी, अभावजस्ता पक्षहरू जोडिएका हुन्छन् । जीवन बाँच्ने चिन्ता जोडिएका हुन्छन् । ‘बाढी’ मा अभावग्रस्त जीवन बिताउन बाध्य एउटा पात्रले आत्महत्याजस्तो कठोर गोरेटामा पाइला चालेको प्रसंग उठाइएको छ ।
‘पीडा’ मा एउटा कलाकारले झेल्नुपरेको पीडालाई उतारिएको छ भने ‘आफन्त’ मा घमन्ड, द्वेष र ईष्र्यामा डुब्ने मानिसहरूले जीवनमा दुःखसँग साक्षात्कार गर्नुपर्छ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्न खोजिएको छ । ‘भान्साघर’ मा नारीहरूले झेल्नुपरेका कष्टप्रद जीवन–प्रसंगलाई केलाइएको छ । एउटी महिलाले जीवनभर कसरी दासजस्तै भएर श्रममा घोटिइरहनुपर्छ ? यसको दुःखद् चित्रण छ, कथामा ।
मूलतः उनका लघु–सिर्जनाहरूमा नारी वर्गले भोग्नुपरेको दासत्वपूर्ण जीवन, यौन शोषण र उत्पीडन, शृंखलाबद्ध अत्याचारहरूकैै प्राधान्यता देखिन्छन् । नारीमाथिको उत्पीडन, हिंसा र शोषणका कारण समाज जति कलंकित बन्दै गएको छ, त्यसमा कुनै पर्वाह नगरी नारी उत्पीडनको शृंखला उत्तिकै तन्किँदै गएको स्पष्ट प्रमाण ममताका लघु–सिर्जनाहरूमा अभिव्यक्त हुन्छन् ।
कृति ः सेलाएको सयपत्री
विधा ः लघुकथा
लघुकथाकार ः ममता मृदुल
प्रकाशक ः डाँफे प्रकाशन
पृष्ठ ः ७३
मूल्य ः रु. २२५।–