९ फाल्गुन २०७४, बुधबार ०६:५४ बुधवार साप्ताहिक, नयाँबानेश्वर, काठमाण्डौं

ईश्वरको नाममा

नवनियुक्त प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पद तथा गोपनियताको शपथ खाँदा परम्परागत रूपमा चलिरहेको ‘ईश्वरको नाममा’ शपथ लिन चाहेनन् । राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले शपथ खुवाउने क्रममा ‘म ईश्वर, देश र जनताका नाममा शपथ लिन चाहन्छु’ भन्ने वाक्य उच्चारण गरे पनि प्रधानमन्त्रीले ‘ईश्वर’ शब्द उच्चारण गर्न छाडेर ‘देश र जनता’ मात्र शब्द उच्चारण गरे । साथै, त्यही नवनियुक्त दुई मन्त्री लालबाबु पण्डित र थममाया थापाले पनि शपथ लिने क्रममा ‘ईश्वरको नाममा’ उच्चारण गर्न चाहेनन् ।

‘ईश्वरको नाममा’ शपथ नलिने प्रधानमन्त्री र मन्त्रीहरूको कदमलाई सकारात्मक ठान्नुपर्छ । कम्युनिस्टहरूले आफूलाई भौतिकवादी बताउँछन् र भौतिकवादीहरूले ईश्वरको अस्तित्वलाई स्वीकार गर्दैन । जब कुनै भौतिकवादीले ईश्वरको अस्तित्वलाई स्वीकार गर्दैनन् भने उसकै नाममा शपथ लिनु सुहाउँदो पक्ष पनि होइन । अहिले नयाँ प्रधानमन्त्रीले शपथग्रहणका समय देखाएका क्रान्तिकारीपनलाई स्वागत गर्नुपर्छ । अन्तरिम संविधान बनेकै बेलादेखि देश धर्मनिरपेक्षको दिशामा यात्रारत रहिसकेको हुँदा र नयाँ संविधानले पूर्णतः धर्मनिरपेक्षताको पक्षमा वकालत गरिसकेको हुँदा अब कुनै पनि प्रधानमन्त्री, मन्त्री, मुख्यमन्त्री वा अरू संवैधानिक पदमा रहेका व्यक्तिहरूले एउटा धर्म–विशेषको सम्मान व्यक्त गर्ने ‘ईश्वरको नाममा’ शपथ लिनु उपयुक्त पनि हुँदैन । जननिर्वाचित प्रतिनिधिहरूलाई जनताले चुनेका हुँदा र देशप्रति समर्पित रहनुपर्ने उनीहरूका कर्तव्य रहेका हुँदा देश र जनताप्रति समर्पित रहे पुग्छ पनि । ईश्वरप्रति समर्पित रहनुपर्ने अवस्था देखिँदैन ।

ईश्वरको नाममा शपथ नलिएपछि केही धर्मभीरुहरूले विरोधका स्वर निकाल्न थालेका छन् । तर, यसपटक उनीहरूको विरोधको स्वर त्यति प्रभावकारी भने छैन, मन्द छ । किनकि, धर्मविरुद्ध कसैले आवाज उचाल्दा उच्च स्वर गर्नेहरूको हैसियत नेपाली जनताले छामिसकेका छन् । तिनीहरूलाई जनताले एक हिसाबले तिरस्कार गरिसकेका छन् । अझै पनि आफूलाई पूर्वराजावादी भन्ने कमल थापालगायतका जमातले हिन्दू धर्ममाथि कसैले धावा बोल्दा मौसमी रूपमै भए पनि विरोध जनाउने गरेका छन् । तर, यसपटक प्रधानमन्त्रीले ईश्वरको नाममा शपथ नखाँदा त्यो वृत्तबाट पनि सशक्त रूपले कुनै विरोध उब्जिइरहेको देखिएन ।

नवनियुक्त प्रधानमन्त्रीले ‘ईश्वरको नाममा’ शपथ नलिनुलाई सकारात्मक रूपले हेर्दा तत्काललाई केही फरक नपर्ला । किनकि, विगतमा केही कम्युनिस्ट प्रधानमन्त्रीहरूले सरकारी–निवास बालुवाटार छिर्दा बोका पूजा गरेको प्रसंग अझै पनि चर्चाको विषय बन्ने गर्दछ । कम्युनिस्ट प्रधानमन्त्रीले नै बोका पूजा गरेर बालुवाटार छिर्दा त्यसलाई नकारात्मक विम्बका रूपमा अथ्र्याउनेहरूको लहर लागेको थियो । आखिर, कम्युनिस्टको नाममा राजनीति गरेर देशकै उच्च ओहोदामा पुगेका व्यक्तिले कम्युनिस्टहरूले दुत्कार्दै आएको पक्षमाथि नै सही ठोक्नुलाई उचित मान्ने अवस्था पनि नबन्दो रहेछ । कम्युनिस्टहरूको भाषामा भन्नुपर्दा, त्यो ‘सांस्कृतिक विचलन’को उच्चतम नमुनामा थियो ।

यद्यपि, अहिले नवनियुक्त प्रधानमन्त्रीले ‘ईश्वरको नाममा’ शपथ लिन इन्कार गरेर आफ्नो वैचारिक धरातललाई डग्मगाउन दिएनन् । तर, आगामी दिनमा त्यही अडान रहला वा नरहला भन्ने प्रश्न पनि प्रखर रूपमा उब्जिन्छन् । आज नवनियुक्त प्रधानमन्त्री ओलीले शपथ लिने बेलामा ईश्वरको नाम उच्चारण गर्न चाहेनन् । तर, भोलि तिनै अदृश्य ईश्वरका नाममा हुने धार्मिक कार्यक्रम, सभासमारोह र आराधनाहरूमा हाम्रा प्रधानमन्त्रीले उपस्थिति जनाउलान् या ‘ईश्वरको नामको कार्यक्रम’ भन्दै इन्कार गर्लान् ? कुनै भवन, पुल वा भौतिक पूर्वाधारको शिलान्यास गर्दा ईश्वरको नामा होम–यज्ञादि गर्ने र पशुबलि दिने चलनलाई हाम्रा प्रधानमन्त्रीले स्विकार्लान् वा नस्विकार्लान् ?

विगतमा कम्युनिस्ट–प्रधानमन्त्रीहरूले शपथ लिने बेलामा क्रान्तिकारीपन देखाए पनि पदमा आसीन भएपछि भने आफ्नो अडान र वैचारिक धरातललाई कुल्चिँदै धार्मिक अनुष्ठानहरूमा सक्रियतापूर्वक भिज्ने कार्यमा प्रगति नै हासिल गरेका थिए । कुनै प्रधानमन्त्रीले बालुवाटार छिर्दा बोकाको रगतले सिञ्चन गर्ने, कुनै प्रधानमन्त्रीले भैंसीलाई पूजा गर्ने र कुनै प्रधानमन्त्री धार्मिक गुरुकहाँ लम्पसार पर्ने अवस्था विगतमा सिर्जना भएको थियो । ‘ईश्वरका नाममा’ शपथ लिन इन्कार गर्ने नवनियुक्त प्रधानमन्त्री ओलीले अबका दिनमा विगतका कम्युनिस्ट प्रधानमन्त्रीहरूले गरेका गल्तीलाई दोहो¥याउने छैनन् भनेर अपेक्षा राख्नु स्वाभाविकै ठान्नुपर्दछ । र, देशलाई आर्थिक समृद्धिको दिशामा अग्रसर तुल्याउने संकल्पबोध गरेर निर्वाचित भएका हुँदा नवनियुक्त प्रधानमन्त्रीले विवादमा तानिने धार्मिक अनुष्ठानहरूमा आफूलाई संलग्न तुल्याउन अनिच्छा देखाउने छन् भन्ने अपेक्षा पनि यतिबेला राख्नु सान्दर्भिक नै होला ।

;|i6f / l;h{gf

O{Zj/sf] gfddf

gjlgo’Qm k|wfgdGqL s]kL zdf{ cf]nLn] kb tyf uf]klgotfsf] zky vfFbf k/Dk/fut ¿kdf rln/x]sf] …O{Zj/sf] gfddfÚ zky lng rfx]gg\ . /fi6«klt ljBfb]jL e08f/Ln] zky v’jfpg] qmddf …d O{Zj/, b]z / hgtfsf gfddf zky lng rfxG5’Ú eGg] jfSo pRrf/0f u/] klg k|wfgdGqLn] …O{Zj/Ú zAb pRrf/0f ug{ 5f8]/ …b]z / hgtfÚ dfq zAb pRrf/0f u/] . ;fy}, ToxL gjlgo’Qm b’O{ dGqL nfnafa’ kl08t / yddfof yfkfn] klg zky lng] qmddf …O{Zj/sf] gfddfÚ pRrf/0f ug{ rfx]gg\ .

…O{Zj/sf] gfddfÚ zky glng] k|wfgdGqL / dGqLx¿sf] sbdnfO{ ;sf/fTds 7fGg’k5{ . sDo’lg:6x¿n] cfkm”nfO{ ef}ltsjfbL atfpF5g\ / ef}ltsjfbLx¿n] O{Zj/sf] cl:tTjnfO{ :jLsf/ ub}{g . ha s’g} ef}ltsjfbLn] O{Zj/sf] cl:tTjnfO{ :jLsf/ ub}{gg\ eg] p;s} gfddf zky lng’ ;’xfpFbf] kIf klg xf]Og . clxn] gofF k|wfgdGqLn] zkyu|x0fsf ;do b]vfPsf qmflGtsf/LkgnfO{ :jfut ug'{k5{ . cGtl/d ;+ljwfg ag]s} a]nfb]lv b]z wd{lg/k]Ifsf] lbzfdf ofqf/t /lx;s]sf] x’Fbf / gofF ;+ljwfgn] k”0f{tM wd{lg/k]Iftfsf] kIfdf jsfnt ul/;s]sf] x’Fbf ca s’g} klg k|wfgdGqL, dGqL, d’VodGqL jf c¿ ;+j}wflgs kbdf /x]sf JolQmx¿n] Pp6f wd{–ljz]ifsf] ;Ddfg JoQm ug]{ …O{Zj/sf] gfddfÚ zky lng’ pko’Qm klg x’Fb}g . hglgjf{lrt k|ltlglwx¿nfO{ hgtfn] r’g]sf x’Fbf / b]zk|lt ;dlk{t /xg’kg]{ pgLx¿sf st{Jo /x]sf x’Fbf b]z / hgtfk|lt ;dlk{t /x] k’U5 klg . O{Zj/k|lt ;dlk{t /xg’kg]{ cj:yf b]lvFb}g .

O{Zj/sf] gfddf zky glnPkl5 s]xL wd{eL?x¿n] lj/f]wsf :j/ lgsfNg yfn]sf 5g\ . t/, o;k6s pgLx¿sf] lj/f]wsf] :j/ Tolt k|efjsf/L eg] 5}g, dGb 5 . lsgls, wd{lj?4 s;}n] cfjfh prfNbf pRr :j/ ug]{x¿sf] x}l;ot g]kfnL hgtfn] 5fld;s]sf 5g\ . ltgLx¿nfO{ hgtfn] Ps lx;fan] lt/:sf/ ul/;s]sf 5g\ . cem} klg cfkm”nfO{ k”j{/fhfjfbL eGg] sdn yfkfnufotsf hdftn] lxGb” wd{dfly s;}n] wfjf af]Nbf df};dL ¿kd} eP klg lj/f]w hgfpg] u/]sf 5g\ . t/, o;k6s k|wfgdGqLn] O{Zj/sf] gfddf zky gvfFbf Tof] j[Qaf6 klg ;zQm ¿kn] s’g} lj/f]w plAhO/x]sf] b]lvPg .

gjlgo’Qm k|wfgdGqLn] …O{Zj/sf] gfddfÚ zky glng’nfO{ ;sf/fTds ¿kn] x]bf{ tTsfnnfO{ s]xL km/s gknf{ . lsgls, ljutdf s]xL sDo’lg:6 k|wfgdGqLx¿n] ;/sf/L–lgjf; afn’jf6f/ l5bf{ af]sf k”hf u/]sf] k|;+u cem} klg rrf{sf] ljifo aGg] ub{5 . sDo’lg:6 k|wfgdGqLn] g} af]sf k”hf u/]/ afn’jf6f/ l5bf{ To;nfO{ gsf/fTds ljDasf ¿kdf cYof{pg]x¿sf] nx/ nfu]sf] lyof] . cflv/, sDo’lg:6sf] gfddf /fhgLlt u/]/ b]zs} pRr cf]xf]bfdf k’u]sf JolQmn] sDo’lg:6x¿n] b’Tsfb}{ cfPsf] kIfdfly g} ;xL 7f]Sg’nfO{ plrt dfGg] cj:yf klg gaGbf] /x]5 . sDo’lg:6x¿sf] efiffdf eGg’kbf{, Tof] …;f+:s[lts ljrngÚsf] pRrtd gd’gfdf lyof] .

oBlk, clxn] gjlgo’Qm k|wfgdGqLn] …O{Zj/sf] gfddfÚ zky lng OGsf/ u/]/ cfkm\gf] j}rfl/s w/ftnnfO{ 8Udufpg lbPgg\ . t/, cfufdL lbgdf ToxL c8fg /xnf jf g/xnf eGg] k|Zg klg k|v/ ¿kdf plAhG5g\ . cfh gjlgo’Qm k|wfgdGqL cf]nLn] zky lng] a]nfdf O{Zj/sf] gfd pRrf/0f ug{ rfx]gg\ . t/, ef]ln ltg} cb[Zo O{Zj/sf gfddf x’g] wfld{s sfo{qmd, ;ef;df/f]x / cf/fwgfx¿df xfd|f k|wfgdGqLn] pkl:ylt hgfpnfg\ of …O{Zj/sf] gfdsf] sfo{qmdÚ eGb} OGsf/ unf{g\ < s’g} ejg, k’n jf ef}lts k”jf{wf/sf] lznfGof; ubf{ O{Zj/sf] gfdf xf]d–o1flb ug]{ / kz’aln lbg] rngnfO{ xfd|f k|wfgdGqLn] l:jsfnf{g\ jf gl:jsfnf{g\ <

ljutdf sDo’lg:6–k|wfgdGqLx¿n] zky lng] a]nfdf qmflGtsf/Lkg b]vfP klg kbdf cf;Lg ePkl5 eg] cfkm\gf] c8fg / j}rfl/s w/ftnnfO{ s’lNrFb} wfld{s cg’i7fgx¿df ;lqmotfk”j{s leHg] sfo{df k|ult g} xfl;n u/]sf lyP . s’g} k|wfgdGqLn] afn’jf6f/ l5bf{ af]sfsf] /utn] l;~rg ug]{, s’g} k|wfgdGqLn] e}+;LnfO{ k”hf ug]{ / s’g} k|wfgdGqL wfld{s u’?sxfF nDk;f/ kg]{ cj:yf ljutdf l;h{gf ePsf] lyof] . …O{Zj/sf gfddfÚ zky lng OGsf/ ug]{ gjlgo’Qm k|wfgdGqL cf]nLn] casf lbgdf ljutsf sDo’lg:6 k|wfgdGqLx¿n] u/]sf uNtLnfO{ bf]xf]¥ofpg] 5}gg\ eg]/ ck]Iff /fVg’ :jfefljs} 7fGg’kb{5 . /, b]znfO{ cfly{s ;d[l4sf] lbzfdf cu|;/ t’Nofpg] ;+sNkaf]w u/]/ lgjf{lrt ePsf x’Fbf gjlgo’Qm k|wfgdGqLn] ljjfbdf tflgg] wfld{s cg’i7fgx¿df cfkm”nfO{ ;+nUg t’Nofpg clgR5f b]vfpg] 5g\ eGg] ck]Iff klg olta]nf /fVg’ ;fGble{s g} xf]nf .