२६ पुष २०७४, बुधबार ०६:२६ बुधवार साप्ताहिक, नयाँबानेश्वर, काठमाण्डौं

अस्थायी प्रदेश घोषणा गर

सरकारले सातवटै प्रदेशको अस्थायी मुकाम तोक्न ढिलाइ गरिरहँदा स्थानीय रूपमा असन्तुष्टि र आक्रोश व्याप्त हुन थालेको छ । प्रदेशहरूको अस्थायी मुकाम तोक्नुका साथै प्रदेश प्रमुखहरू पनि चयन गरेर प्रदेशसभाको कार्यलाई गति दिने तयारीमा सरकार उदासीन देखिएपछि त्यसले विभिन्न समस्या निम्त्याउँदै गइरहेका छन् । सरकारको अकर्मण्यताका कारण विगत केही समययता प्रदेश मुकामको माग राख्दै स्थानीय रूपमा स्वतःस्फूर्त आन्दोलनहरू चल्न थालेका छन् र एउटै प्रदेशका बासिन्दाहरूबीच मतभिन्नताहरू चुलिँदै गइरहेका छन् । सरकारको उदासीन व्यवहार र प्रवृत्तिका कारण एउटै प्रदेशका नागरिकबीच फाटो र अन्तरविरोधहरू बढ्दै गइरहेका छन् ।

संविधानतः प्रदेश प्रमुख र प्रदेशको अस्थायी मुकाम तोक्ने अधिकार सरकारमा निहित छ । प्रतिनिधिसभासँगै प्रदेशसभाको निर्वाचन सम्पन्न भएको एक महिनाभन्दा बढी नै समय बितिसकेको हुँदा र परिणाम सार्वजनिक भएका पनि महिना दिन गुज्रिसकेको हुँदा प्रदेशसभाको तयारीका लागि सरकारले शीघ्रातिशीघ्र तत्परता देखाउनु अति आवश्यक रहनेमा द्विविधा देखिँदैन । प्रदेश प्रमुख र अस्थायी मुकाम तोकेर कर्मचारीहरूको व्यवस्थापन गरी प्रदेशसभामा निर्वाचित प्रतिनिधिहरूलाई शपथ खुवाउने र प्रदेशसभाको कार्यलाई अग्रगति दिने दायित्व सरकारको भए पनि त्यसमा सरकार क्रमशः चुक्दै गइरहेकाले विभिन्न शंका–उपशंकासमेत उब्जिँदै गइरहेको छ ।

हुन त प्रदेश प्रमुख र अस्थायी मुकाम तोक्ने कार्यलाई सरकारले केही दिनपूर्व तत्परता देखाउन चाहेको थियो । प्रदेश नं. १ को अस्थायी मुकाममा विराटनगर, २ को जनकपुर, ३ को भक्तपुर, ४ को पोखरा, ५ को दाङ, ६ को सुर्खेत र ७ को दिपायललाई कायम गराउने भनी सरकारले टुंगोसमेत लगाइसकेको हो । तर, टुंगो लगाइसकेको विषयबाट पछि फर्किएर सरकारले अकर्मण्य चरित्र प्रदर्शन गरेको छ । प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले आह्वान गरेको पाँच राजनीतिक दलको बैठकमा पनि प्रदेश प्रमुख र मुकाम तोक्ने अधिकार सरकारलाई दिइसकेको परिप्रेक्ष्यमा सरकार पछि हट्नु र प्रदेशको अस्थायी मुकाम तोक्नेबारे अन्योल सिर्जना हुनु धेरै नै दुःखद पक्ष हो । सरकारको यस्तो कदमले अन्योल र अस्थिरता मात्र पैदा गराउने देखिएको छ ।

सरकारले प्रदेश मुकाम तोक्न ढिलाइ गरिरहँदा स्थानीय रूपमा प्रदेश मुकामको माग राखेर आन्दोलन गर्ने क्रम पनि बढ्दो छ । खासगरी १, २, ५ र ७ नम्बर प्रदेशमा समस्याहरू देखिएका छन् । १ नम्बर प्रदेशका बासिन्दाहरूमा धनकुटाका बासिन्दाले आफ्नो जिल्लामा अस्थायी मुकाम तोक्न आन्दोलनको सहारा लिएका छन् भने ७ नम्बर प्रदेशको अस्थायी मुकाम दिपायलमा राख्नुपर्ने माग राखेर सो ठाउँका बासिन्दा आन्दोलित बनेका छन् । ५ नम्बर प्रदेशको अस्थायी मुकाम बुटवलमा कायम गरिनुपर्ने मागसहित स्थानीयवासी आन्दोलित छन् । २ नम्बर प्रदेशमा पनि राजनीतिक दलहरूबीच वीरगन्ज र जनकपुरका लागि तानातान गरिरहेका छन् । तुलनात्मक रूपमा ३, ४ र ६ नम्बर प्रदेशमा भने प्रदेशको अस्थायी मुकामको विषयलाई लिएर विवाद देखिएको छैन ।

अहिलेसम्म सरकारले प्रदेशहरूको अस्थायी मुकाम तोक्न आँट गरेको भए स्थानीय रूपमा जनविरोध सिर्जना हुँदैनथ्यो । किनभने, अस्थायी मुकाम पुरै कार्यकाल रहँदा पनि रहँदैन । प्रदेशसभाका बहुमत सदस्यहरूले निर्णय गरेबमोजिम नै प्रदेशको मुकाम कायम रहने संवैधानिक व्यवस्था रहेको हुँदा त्यसको छिनोफानो प्रदेशसभाको बैठक नै गर्नेछ । आखिर, प्रदेशसभाका बहुमत सदस्यहरूले जुन ठाउँलाई मुकाम बनाउने टुंगो गर्छन्, त्यही ठाउँ नै कायम हुने हो । तर, सरकारले अस्थायी मुकाम तोक्न आनाकानी गर्दा अहिले स्थानीय रूपमा जेजस्ता विरोधका स्वरहरू सुनिन थालेका छन्, त्यसलाई पक्कै पनि स्वाभाविक मान्न सकिँदैन ।

प्रदेशको अस्थायी मुकामको माग गर्दै स्थानीय रूपमा जुन विरोध र आन्दोलनहरू भइरहेका छन्, त्यसलाई पनि स्वाभाविक मान्न सकिने स्थिति छैन । अस्थायी मुकाम भनेको तत्कालका लागि गाँठो फुकाउने आधार मात्र हो, त्यसले निरन्तरता पाउन पनि सक्छ र सक्दैन पनि । सरकारले प्रस्तावित गरेका ठाउँहरूलाई नै स्वीकार गर्दा पनि आपत्ति मान्नुपर्ने अवस्था छैन । तर, स्थानीय तहमा अस्थायी मुकामको विषयलाई लिएर विवादहरू चुलिँदै जान थालेपछि सरकारले पनि अनाहकमा विवादमा फस्न नचाहेको प्रस्ट देखिएको छ र त्यसले तत्काल अस्थायी मुकामहरू घोषणा नहुने परिस्थिति सिर्जना हुँदै छ । यस्तो स्थितिमा सरकारले पनि अकर्मण्यताको आरोप झेल्नुपर्ने हुन्छ भने प्रदेशहरूले पनि तत्काल अस्थायी मुकाम नपाउने र त्यसले प्रदेशसभाको कामकारबाहीमै असर पुग्ने निश्चितप्रायः छ । यो अवस्थाबाट मुक्त हुन सरकारले तत्काल अस्थायी मुकाम तोक्नुपर्ने र स्थानीय तहमा पनि विरोधका स्वरहरू बन्द गरिनुका विकल्प देखिँदैन ।

;DkfbsLo

c:yfoL k|b]z 3f]if0ff u/

;/sf/n] ;ftj6} k|b]zsf] c:yfoL d’sfd tf]Sg l9nfO ul//xFbf :yfgLo ¿kdf c;Gt’li6 / cfqmf]z JofKt x’g yfn]sf] 5 . k|b]zx¿sf] c:yfoL d’sfd tf]Sg’sf ;fy} k|b]z k|d’vx¿ klg rog u/]/ k|b]z;efsf] sfo{nfO{ ult lbg] tof/Ldf ;/sf/ pbf;Lg b]lvPkl5 To;n] ljleGg ;d:of lgDTofpFb} uO/x]sf 5g\ . ;/sf/sf] csd{0otfsf sf/0f ljut s]xL ;dootf k|b]z d’sfdsf] dfu /fVb} :yfgLo ¿kdf :jtM:km”t{ cfGbf]ngx¿ rNg yfn]sf 5g\ / Pp6} k|b]zsf afl;Gbfx¿aLr dtleGgtfx¿ r’lnFb} uO/x]sf 5g\ . ;/sf/sf] pbf;Lg Jojxf/ / k|j[lQsf sf/0f Pp6} k|b]zsf gful/saLr kmf6f] / cGt/lj/f]wx¿ a9\b} uO/x]sf 5g\ .

;+ljwfgtM k|b]z k|d’v / k|b]zsf] c:yfoL d’sfd tf]Sg] clwsf/ ;/sf/df lglxt 5 . k|ltlglw;ef;Fu} k|b]z;efsf] lgjf{rg ;DkGg ePsf] Ps dlxgfeGbf a9L g} ;do lalt;s]sf] x’Fbf / kl/0ffd ;fj{hlgs ePsf klg dlxgf lbg u’lh|;s]sf] x’Fbf k|b]z;efsf] tof/Lsf nflu ;/sf/n] zL3|fltzL3| tTk/tf b]vfpg’ clt cfjZos /xg]df låljwf b]lvFb}g . k|b]z k|d’v / c:yfoL d’sfd tf]s]/ sd{rf/Lx¿sf] Joj:yfkg u/L k|b]z;efdf lgjf{lrt k|ltlglwx¿nfO{ zky v’jfpg] / k|b]z;efsf] sfo{nfO{ cu|ult lbg] bfloTj ;/sf/sf] eP klg To;df ;/sf/ qmdzM r’Sb} uO/x]sfn] ljleGg z+sf–pkz+sf;d]t plAhFb} uO/x]sf] 5 .

x’g t k|b]z k|d’v / c:yfoL d’sfd tf]Sg] sfo{nfO{ ;/sf/n] s]xL lbgk”j{ tTk/tf b]vfpg rfx]sf] lyof] . k|b]z g+= ! sf] c:yfoL d’sfddf lj/f6gu/, @ sf] hgsk’/, # sf] eQmk’/, $ sf] kf]v/f, % sf] bfª, ^ sf] ;’v]{t / & sf] lbkfonnfO{ sfod u/fpg] egL ;/sf/n] 6’+uf];d]t nufO;s]sf] xf] . t/, 6’+uf] nufO;s]sf] ljifoaf6 kl5 kmls{P/ ;/sf/n] csd{0o rl/q k|bz{g u/]sf] 5 . k|wfgdGqL z]/axfb’/ b]pjfn] cfx\jfg u/]sf] kfFr /fhgLlts bnsf] a}7sdf klg k|b]z k|d’v / d’sfd tf]Sg] clwsf/ ;/sf/nfO{ lbO;s]sf] kl/k|]Iodf ;/sf/ kl5 x6\g’ / k|b]zsf] c:yfoL d’sfd tf]Sg]af/] cGof]n l;h{gf x’g’ w]/} g} b’Mvb kIf xf] . ;/sf/sf] o:tf] sbdn] cGof]n / cl:y/tf dfq k}bf u/fpg] b]lvPsf] 5 .

;/sf/n] k|b]z d’sfd tf]Sg l9nfO ul//xFbf :yfgLo ¿kdf k|b]z d’sfdsf] dfu /fv]/ cfGbf]ng ug]{ qmd klg a9\bf] 5 . vf;u/L !, @, % / & gDa/ k|b]zdf ;d:ofx¿ b]lvPsf 5g\ . ! gDa/ k|b]zsf afl;Gbfx¿df wgs’6fsf afl;Gbfn] cfkm\gf] lhNnfdf c:yfoL d’sfd tf]Sg cfGbf]ngsf] ;xf/f lnPsf 5g\ eg] & gDa/ k|b]zsf] c:yfoL d’sfd lbkfondf /fVg’kg]{ dfu /fv]/ ;f] 7fpFsf afl;Gbf cfGbf]lnt ag]sf 5g\ . % gDa/ k|b]zsf] c:yfoL d’sfd a’6jndf sfod ul/g’kg]{ dfu;lxt :yfgLojf;L cfGbf]lnt 5g\ . @ gDa/ k|b]zdf klg /fhgLlts bnx¿aLr jL/uGh / hgsk’/sf nflu tfgftfg ul//x]sf 5g\ . t’ngfTds ¿kdf #, $ / ^ gDa/ k|b]zdf eg] k|b]zsf] c:yfoL d’sfdsf] ljifonfO{ lnP/ ljjfb b]lvPsf] 5}g .

clxn];Dd ;/sf/n] k|b]zx¿sf] c:yfoL d’sfd tf]Sg cfF6 u/]sf] eP :yfgLo ¿kdf hglj/f]w l;h{gf x’Fb}gYof] . lsgeg], c:yfoL d’sfd k’/} sfo{sfn /xFbf klg /xFb}g . k|b]z;efsf ax’dt ;b:ox¿n] lg0f{o u/]adf]lhd g} k|b]zsf] d’sfd sfod /xg] ;+j}wflgs Joj:yf /x]sf] x’Fbf To;sf] l5gf]kmfgf] k|b]z;efsf] a}7s g} ug]{5 . cflv/, k|b]z;efsf ax’dt ;b:ox¿n] h’g 7fpFnfO{ d’sfd agfpg] 6’+uf] u5{g\, ToxL 7fpF g} sfod x’g] xf] . t/, ;/sf/n] c:yfoL d’sfd tf]Sg cfgfsfgL ubf{ clxn] :yfgLo ¿kdf h]h:tf lj/f]wsf :j/x¿ ;’lgg yfn]sf 5g\, To;nfO{ kSs} klg :jfefljs dfGg ;lsFb}g .

k|b]zsf] c:yfoL d’sfdsf] dfu ub}{ :yfgLo ¿kdf h’g lj/f]w / cfGbf]ngx¿ eO/x]sf 5g\, To;nfO{ klg :jfefljs dfGg ;lsg] l:ylt 5}g . c:yfoL d’sfd eg]sf] tTsfnsf nflu ufF7f] km’sfpg] cfwf/ dfq xf], To;n] lg/Gt/tf kfpg klg ;S5 / ;Sb}g klg . ;/sf/n] k|:tfljt u/]sf 7fpFx¿nfO{ g} :jLsf/ ubf{ klg cfklQ dfGg’kg]{ cj:yf 5}g . t/, :yfgLo txdf c:yfoL d’sfdsf] ljifonfO{ lnP/ ljjfbx¿ r’lnFb} hfg yfn]kl5 ;/sf/n] klg cgfxsdf ljjfbdf km:g grfx]sf] k|:6 b]lvPsf] 5 / To;n] tTsfn c:yfoL d’sfdx¿ 3f]if0ff gx’g] kl/l:ylt l;h{gf x’Fb} 5 . o:tf] l:yltdf ;/sf/n] klg csd{0otfsf] cf/f]k em]Ng’kg]{ x’G5 eg] k|b]zx¿n] klg tTsfn c:yfoL d’sfd gkfpg] / To;n] k|b]z;efsf] sfdsf/afxLd} c;/ k’Ug] lglZrtk|foM 5 . of] cj:yfaf6 d’Qm x’g ;/sf/n] tTsfn c:yfoL d’sfd tf]Sg’kg]{ / :yfgLo txdf klg lj/f]wsf :j/x¿ aGb ul/g’sf ljsNk b]lvFb}g .